Zaburzenie przetwarzania sensorycznego lub inaczej dysfunkcja integracji sensorycznej pojawia się w momencie, gdy mózg niepoprawnie przetwarza informacje sensoryczne pochodzące z własnego ciała lub z otoczenia.

Może objawiać się w różny sposób, u każdej osoby może przyjmować odmienną postać i nasilenie w zależności od stanu psychofizycznego osoby.

Zaburzenie przetwarzania sensorycznego może współistnieć z różnymi innymi zespołami, jak np. m.in. zespół deficytu uwagi, zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi, zespół Aspergera, autyzm, zespół Downa, alkoholowy zespół płodowy, zespół łamliwego chromosomu X, rozszczep kręgosłupa, całościowe zaburzenie rozwoju.

Najczęstsze objawy dysfunkcji integracji sensorycznej u dzieci dotyczą nieprawidłowej reakcji na bodźce. Są to m.in. niewłaściwe reakcje na dotyk, za niski lub zbyt wysoki poziom uwagi i aktywności, zaburzenia koordynacji ruchowej, opóźnienia w rozwoju ruchowym, rozwoju mowy, trudności w uczeniu się, zaburzenia zachowania, brak samoakceptacji lub poczucia własnej wartości.

Objawy zaburzeń układu przedsionkowego

  • trudności z określeniem podobieństw i różnic w słowach
  • ze skupieniem uwagi na głosie nauczyciela bez rozpraszania się innymi dźwiękami z otoczenia
  • z wykonywaniem poleceń
  • z czytaniem

Dziecko z zaburzeniami układu przedsionkowego ma problemy z podstawowymi umiejętnościami wzrokowymi, myli litery, cyfry, czyta na odwrót, nieprecyzyjnie sięga po przedmioty, ma trudności z układaniem puzzli, rysowaniem, aktywnościami wymagającymi koordynacji oko-ręka, z wchodzeniem i schodzeniem po schodach, jest zagubione w przestrzeni.

Trudności z planowaniem ruchu.

Dziecko nie potrafi zapamiętać czucia konkretnego ruchu, nie potrafi generalizować wrażeń z nabytej umiejętności do planowania i wykonania niewiele różniącego się od poprzedniego ruchu. W tym zaburzeniu mieszczą się zaburzenia dużej i małej motoryki oraz praksji oralnej. Takie dziecko nie potrafi naśladować ruchów, nie potrafi się bawić i manipulować zabawkami, ma trudności w wykonywaniu dwóch lub trzech czynności naraz.

Objawy obronności dotykowej

  • dziecko nie lubi być dotykane, przytulane
  • nie lubi dotykać nowych i różnych faktur
  • unika używania rąk
  • nie lubi zabaw w piasku, malowania dłońmi
  • nie lubi lekkiego dotyku, woli zdecydowany
  • woli dotykać niż być dotykanym
  • preferuje pewne rodzaje materiałów i ubrań
  • nie lubi być rozebrane
  • reaguje nadmiernie na niespodziewany dotyk
  • często chodzi na palcach
  • nie lubi chodzić boso
  • pociera dotknięte miejsce
  • wypluwa jedzenie, odmawia jedzenia pewnych pokarmów
  • nie lubi mycia twarzy, czesania, obcinania włosów, mycia zębów, obcinania paznokci, kąpieli, mycia głowy, czyszczenia uszu i nosa.

Objawy zaburzenia dotyku – podwrażliwość

  • może mieć obniżoną wrażliwość na dotyk
  • skaleczyć się, uderzyć i nie zauważyć tego
  • nie zauważa, że zostało dotknięte
  • domaga się by je mocniej dotykać
  • domaga się, by je rozebrać
  • nie reaguje na bodziec dotykowy
  • często nie zauważa, że się uderzyło
  • nie reaguje na ból fizyczny
  • bardzo często wkłada ręce i przedmioty do buzi
  • siada na dłoniach, stopach
  • preferuje ciężkie przedmioty i twarde
  • nie zauważa, że upuściło trzymany przedmiot
  • ma słabą świadomość własnego ciała

Objawy dyspraksji

  • jest niezdarne
  • ma tendencję do przewracania się
  • przejawia trudności z konstruktywnymi grami manipulacyjnymi
  • ma niskie umiejętności małej motoryki
  • ma problem z pisaniem
  • przejawia trudności z aktywnościami wymagającymi wyczucia czasu i sekwencyjności
  • ma trudności z powtarzaniem, naśladowaniem ruchów (np.taniec)
  • problemy z oburęczną koordynacją ruchową

Objawy niepewności grawitacyjnej – nadwrażliwość układu przedsionkowego

  • odczuwa nienaturalny lęk przed upadkiem lub wysokością
  • nie lubi przebywać głową w dół, np. podczas fikołków
  • nie lubi zabaw na placu zabaw
  • unika zeskakiwania nawet z niewielkiej wysokości
  • wyjątkowo wolno wykonuje nietypowe ruchy, np. wsiadanie do samochodu, wchodzenie lub schodzenie z górki
  • potrzebuje dużo czasu by opanować wchodzenie i schodzenie ze schodów, częściej przytrzymuje się poręczy niż inne dzieci
  • unika wspinania się

 Objawy wskazujące na zaburzenia posturalno-oczne

  • przejawia problemy z nauką czytania, pisania, liczenia,
  • wykonuje ruchy, które są niezgrabne, często potyka się, przewraca się częściej niż inne dzieci, nie potrafi asekurować się przed upadkiem,
  • nie lubi gier zespołowych i zabaw ruchowych, ma trudności z łapaniem piłki, chodzeniem po drabinkach lub równoważniach
  • nie ma ustalonej dominacji ręki
  • podczas nauki pisania odwraca litery (d,b,p,g) częściej niż inne dzieci,
  • ma problemy z przepisywaniem z tablicy, gubi litery, sylaby
  • siedząc przy stole często podpiera głowę
  • trudno znosi stres i jest często sfrustrowane
  • nie akceptuje siebie

Objawy zaburzeń obustronnej integracji i sekwencyjności

  • zauważa się obniżoną obustronną koordynację
  • ma trudności z rozróżnianiem stron prawa-lewa, góra-dół
  • unika przekraczania linii środkowej ciała, np. przy podawaniu przedmiotu

Objawy zaburzeń percepcji wzrokowej

  • nie radzi sobie z budowaniem z klocków
  • ma problemy z układaniem puzzli
  • niechętnie wchodzi i schodzi ze schodów
  • łatwo się gubi, ma trudności ze znalezieniem drogi, ma słabą orientację przestrzenną,
  • nie lubi być w nowych miejscach
  • ma trudności z rysowaniem, pisaniem
  • ma trudności z rozpoznawaniem podobieństw i różnic
  • przejawia trudności z dostrzeżeniem, wyodrębnieniem szczegółów z tła
  • nie mieści się w liniaturze

Objawy zaburzeń percepcji słuchowej

  • przejawia trudności z identyfikacją głosów lub rozróżnianiem dźwięków, np. kos-kosz
  • trudno skupia uwagę na jednym dźwięku
  • reaguje negatywnie na głośne, nagłe, wysokie dźwięki
  • ma trudności z uwagą, rozumieniem lub zapamiętywaniem tego, co słyszy, może nieprawidłowo interpretować polecenia, prosić o powtórzenie, może być w stanie wykonać tylko jedno lub dwa proste polecenia w sekwencji
  • problemem jest werbalizacja myśli
  • mówi często nie na temat
  • przejawia trudności z płynnym odpowiadaniem na pytania i polecenia
  • ma ubogi zasób słów, używa prostego języka
  • przejawia trudności z odtwarzaniem rytmu i śpiewaniem w tonacji
  • często mówi nieprawidłowo pod względem artykulacyjnym

Przetwarzanie sensoryczne w okolicy oralnej – objawy zaburzeń

Zbyt mała reaktywność na bodźce dotykowe, czuciowo-ruchowe

  • preferuje pokarmy twarde
  • ma tendencję do nadmiernego napełniania ust pokarmem
  • nadmiernie się ślini (często „zapomina” przełykać ślinę)
  • je w sposób niechlujny
  • gryzie często przedmioty (np. ołówki, długopisy)
  • zgrzyta zębami

 Zbyt duża reaktywność na bodźce dotykowe, czuciowo-ruchowe

  • unika papkowatego pokarmu
  • ma często odruch wymiotny na określony pokarm
  • toleruje wodę, ale nie soki i inne napoje
  • toleruje wkładanie własnych palców do jamy ustnej, ale nie szczoteczki do zębów
  • często je z otwartą buzią w celu uniknięcia obróbki pokarmu (łyka duże kęsy)

Zaburzenie integracji sensorycznej jest złożonym problemem, który może wpłynąć zarówno na rozwój, jak i zachowanie dziecka, na jego proces uczenia się i komunikowania się z otoczeniem, na jego kontakty rówieśnicze i na wspólne zabawy.

 

Opracowała:
Katarzyna Kozielska
terapeuta integracji sensorycznej
logopeda dyplomowany

Bibliografia:
C.Kranowitz – Nie-zgrane dziecko w świecie gier i zabaw
B.Odowska – Szlachcic, B.Mierzejewska – Wzrok i słuch – zmysły wiodące w uczeniu się w aspekcie integracji sensorycznej
R.Borowiecka – Dziecko w równowadze.

Rozmiar czcionki
Kontrast