Zaburzenie przetwarzania sensorycznego
Zaburzenie przetwarzania sensorycznego lub inaczej dysfunkcja integracji sensorycznej pojawia się w momencie, gdy mózg niepoprawnie przetwarza informacje sensoryczne pochodzące z własnego ciała lub z otoczenia.
Może objawiać się w różny sposób, u każdej osoby może przyjmować odmienną postać i nasilenie w zależności od stanu psychofizycznego osoby.
Zaburzenie przetwarzania sensorycznego może współistnieć z różnymi innymi zespołami, jak np. m.in. zespół deficytu uwagi, zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi, zespół Aspergera, autyzm, zespół Downa, alkoholowy zespół płodowy, zespół łamliwego chromosomu X, rozszczep kręgosłupa, całościowe zaburzenie rozwoju.
Najczęstsze objawy dysfunkcji integracji sensorycznej u dzieci dotyczą nieprawidłowej reakcji na bodźce. Są to m.in. niewłaściwe reakcje na dotyk, za niski lub zbyt wysoki poziom uwagi i aktywności, zaburzenia koordynacji ruchowej, opóźnienia w rozwoju ruchowym, rozwoju mowy, trudności w uczeniu się, zaburzenia zachowania, brak samoakceptacji lub poczucia własnej wartości.
Objawy zaburzeń układu przedsionkowego
- trudności z określeniem podobieństw i różnic w słowach
- ze skupieniem uwagi na głosie nauczyciela bez rozpraszania się innymi dźwiękami z otoczenia
- z wykonywaniem poleceń
- z czytaniem
Dziecko z zaburzeniami układu przedsionkowego ma problemy z podstawowymi umiejętnościami wzrokowymi, myli litery, cyfry, czyta na odwrót, nieprecyzyjnie sięga po przedmioty, ma trudności z układaniem puzzli, rysowaniem, aktywnościami wymagającymi koordynacji oko-ręka, z wchodzeniem i schodzeniem po schodach, jest zagubione w przestrzeni.
Trudności z planowaniem ruchu.
Dziecko nie potrafi zapamiętać czucia konkretnego ruchu, nie potrafi generalizować wrażeń z nabytej umiejętności do planowania i wykonania niewiele różniącego się od poprzedniego ruchu. W tym zaburzeniu mieszczą się zaburzenia dużej i małej motoryki oraz praksji oralnej. Takie dziecko nie potrafi naśladować ruchów, nie potrafi się bawić i manipulować zabawkami, ma trudności w wykonywaniu dwóch lub trzech czynności naraz.
Objawy obronności dotykowej
- dziecko nie lubi być dotykane, przytulane
- nie lubi dotykać nowych i różnych faktur
- unika używania rąk
- nie lubi zabaw w piasku, malowania dłońmi
- nie lubi lekkiego dotyku, woli zdecydowany
- woli dotykać niż być dotykanym
- preferuje pewne rodzaje materiałów i ubrań
- nie lubi być rozebrane
- reaguje nadmiernie na niespodziewany dotyk
- często chodzi na palcach
- nie lubi chodzić boso
- pociera dotknięte miejsce
- wypluwa jedzenie, odmawia jedzenia pewnych pokarmów
- nie lubi mycia twarzy, czesania, obcinania włosów, mycia zębów, obcinania paznokci, kąpieli, mycia głowy, czyszczenia uszu i nosa.
Objawy zaburzenia dotyku – podwrażliwość
- może mieć obniżoną wrażliwość na dotyk
- skaleczyć się, uderzyć i nie zauważyć tego
- nie zauważa, że zostało dotknięte
- domaga się by je mocniej dotykać
- domaga się, by je rozebrać
- nie reaguje na bodziec dotykowy
- często nie zauważa, że się uderzyło
- nie reaguje na ból fizyczny
- bardzo często wkłada ręce i przedmioty do buzi
- siada na dłoniach, stopach
- preferuje ciężkie przedmioty i twarde
- nie zauważa, że upuściło trzymany przedmiot
- ma słabą świadomość własnego ciała
Objawy dyspraksji
- jest niezdarne
- ma tendencję do przewracania się
- przejawia trudności z konstruktywnymi grami manipulacyjnymi
- ma niskie umiejętności małej motoryki
- ma problem z pisaniem
- przejawia trudności z aktywnościami wymagającymi wyczucia czasu i sekwencyjności
- ma trudności z powtarzaniem, naśladowaniem ruchów (np.taniec)
- problemy z oburęczną koordynacją ruchową
Objawy niepewności grawitacyjnej – nadwrażliwość układu przedsionkowego
- odczuwa nienaturalny lęk przed upadkiem lub wysokością
- nie lubi przebywać głową w dół, np. podczas fikołków
- nie lubi zabaw na placu zabaw
- unika zeskakiwania nawet z niewielkiej wysokości
- wyjątkowo wolno wykonuje nietypowe ruchy, np. wsiadanie do samochodu, wchodzenie lub schodzenie z górki
- potrzebuje dużo czasu by opanować wchodzenie i schodzenie ze schodów, częściej przytrzymuje się poręczy niż inne dzieci
- unika wspinania się
Objawy wskazujące na zaburzenia posturalno-oczne
- przejawia problemy z nauką czytania, pisania, liczenia,
- wykonuje ruchy, które są niezgrabne, często potyka się, przewraca się częściej niż inne dzieci, nie potrafi asekurować się przed upadkiem,
- nie lubi gier zespołowych i zabaw ruchowych, ma trudności z łapaniem piłki, chodzeniem po drabinkach lub równoważniach
- nie ma ustalonej dominacji ręki
- podczas nauki pisania odwraca litery (d,b,p,g) częściej niż inne dzieci,
- ma problemy z przepisywaniem z tablicy, gubi litery, sylaby
- siedząc przy stole często podpiera głowę
- trudno znosi stres i jest często sfrustrowane
- nie akceptuje siebie
Objawy zaburzeń obustronnej integracji i sekwencyjności
- zauważa się obniżoną obustronną koordynację
- ma trudności z rozróżnianiem stron prawa-lewa, góra-dół
- unika przekraczania linii środkowej ciała, np. przy podawaniu przedmiotu
Objawy zaburzeń percepcji wzrokowej
- nie radzi sobie z budowaniem z klocków
- ma problemy z układaniem puzzli
- niechętnie wchodzi i schodzi ze schodów
- łatwo się gubi, ma trudności ze znalezieniem drogi, ma słabą orientację przestrzenną,
- nie lubi być w nowych miejscach
- ma trudności z rysowaniem, pisaniem
- ma trudności z rozpoznawaniem podobieństw i różnic
- przejawia trudności z dostrzeżeniem, wyodrębnieniem szczegółów z tła
- nie mieści się w liniaturze
Objawy zaburzeń percepcji słuchowej
- przejawia trudności z identyfikacją głosów lub rozróżnianiem dźwięków, np. kos-kosz
- trudno skupia uwagę na jednym dźwięku
- reaguje negatywnie na głośne, nagłe, wysokie dźwięki
- ma trudności z uwagą, rozumieniem lub zapamiętywaniem tego, co słyszy, może nieprawidłowo interpretować polecenia, prosić o powtórzenie, może być w stanie wykonać tylko jedno lub dwa proste polecenia w sekwencji
- problemem jest werbalizacja myśli
- mówi często nie na temat
- przejawia trudności z płynnym odpowiadaniem na pytania i polecenia
- ma ubogi zasób słów, używa prostego języka
- przejawia trudności z odtwarzaniem rytmu i śpiewaniem w tonacji
- często mówi nieprawidłowo pod względem artykulacyjnym
Przetwarzanie sensoryczne w okolicy oralnej – objawy zaburzeń
Zbyt mała reaktywność na bodźce dotykowe, czuciowo-ruchowe
- preferuje pokarmy twarde
- ma tendencję do nadmiernego napełniania ust pokarmem
- nadmiernie się ślini (często „zapomina” przełykać ślinę)
- je w sposób niechlujny
- gryzie często przedmioty (np. ołówki, długopisy)
- zgrzyta zębami
Zbyt duża reaktywność na bodźce dotykowe, czuciowo-ruchowe
- unika papkowatego pokarmu
- ma często odruch wymiotny na określony pokarm
- toleruje wodę, ale nie soki i inne napoje
- toleruje wkładanie własnych palców do jamy ustnej, ale nie szczoteczki do zębów
- często je z otwartą buzią w celu uniknięcia obróbki pokarmu (łyka duże kęsy)
Zaburzenie integracji sensorycznej jest złożonym problemem, który może wpłynąć zarówno na rozwój, jak i zachowanie dziecka, na jego proces uczenia się i komunikowania się z otoczeniem, na jego kontakty rówieśnicze i na wspólne zabawy.
Opracowała:
Katarzyna Kozielska
terapeuta integracji sensorycznej
logopeda dyplomowany
Bibliografia:
C.Kranowitz – Nie-zgrane dziecko w świecie gier i zabaw
B.Odowska – Szlachcic, B.Mierzejewska – Wzrok i słuch – zmysły wiodące w uczeniu się w aspekcie integracji sensorycznej
R.Borowiecka – Dziecko w równowadze.